Zdolność do aplikacji dużych wartości siły jest jednym z głównych czynników decydujących o prędkość maksymalnej (Weyand et al. 2010). Podczas kontaktu stopy z podłożem, który często trwa < 100 ms, wartości generowanej siły mogą sięgać od 5 – 7 – krotności masy ciała. Należy dodać, że sukces w sprincie to również m.in uwarunkowania genetyczne, koordynacja wewnątrz i międzymięśniowa oraz technika biegu, niemniej na potrzeby tego artykułu skoncentruje się tylko na treningu oporowym.
Literatura naukowa dotycząca charakterystyki siłowej zawodników startującym na najwyższym poziomie sportowym ( mężczyźni < 10 s, kobiety < 11 s na 100m) jest skromna. Po drugie należy sobie zdać sprawę z wielkości takiej próby, gdyż wyciąganie wniosków na podstawie porównania finalistów igrzysk olimpijskich między sobą ( n= 8) byłoby wyraźnym nadużyciem sztuki statystycznej. Niemniej wielu autorów jest co do siebie zgodnych, iż siła i moc mięśniowa stanowi istotny element determinujący szybkie bieganie (Haugen et al. 2019). Badania IAAF- u podczas Halowych Mistrzostw Świata w Birmingham z 2018 r. dowodzą, iż generowana moc mięśniowa po wyjściu z bloków istotnie koreluje z wynikiem sportowym na 60 m. Badanie to jest znamienne, gdyż korelacja ta została wykazana dla ósemki finalistów spośród których aż trzy wyniki były poniżej 6.50 s (Walker et al. 2021). Niemniej, najczęstszym zarzutem jest to, iż siła maksymalna przejawiająca się jako ciężar 1RM w przysiadzie ze sztangą nie determinuje poziomu sportowego w sprincie. Konsekwencją tego, jest interpretacja, iż generalnie duże wartości siły nie są potrzebne po to aby szybko biegać. Otóż prawdą jest to, iż wzrost poziomu siły w przysiadzie ze sztangą nie zawsze koreluje z poprawą szybkości biegu na 60/100 m (w głównej mierze u zawodników wysokiej klasy). To w jakim stopniu poprawia nam się wynik w danym teście zależy nie tylko od „czystych” zdolności siłowych ale również od umiejętności technicznych. Test 1 RM w przysiadzie ze sztangą nie jest tylko oceną siły ale i umiejętności wykonania całego ruchu. Dochodzimy tutaj do zasady specyficzności testowania, czyli do tego iż stopień poprawy wyniku w danym teście jest większy im bardziej zbliżony jest on do warunków treningowych. Jeżeli w programie zawodników jest przysiad ze sztangą to wielkość poprawy wyniku zależy nie tylko od zmian morfologicznych mięśnia (grubsze włókna mięśniowe) ale też od zmian na poziomie neuronalnym – lepszego/gorszego opanowania czynności ruchowej. Ostatecznie mamy do czynienia z brakiem lub niewielkim transferem siły 1RM na sprint ale może to wynikać z samej natury testu i poziomu zaznajomienia się z nim. Dobrze obrazuje to poniższa grafika, która przedstawia największy przyrost poziomu siły podczas przysiadu ze sztangą (trening – przysiad ze sztangą) ale już mniejsze zmiany podczas innych testów tej samej grupy mięśniowej (Sale 1988).
Kolejny aspekt to ocena charakterystyki siły w funkcji czasu. Wynikiem testu 1 RM jest ciężar. Celem jest podniesienie jaka największego ciężaru niezależnie od czasu trwania ruchu. Kontakt stopy z podłożem u najlepszych sprinterów oscyluje < 100 ms natomiast u zawodników biegających 400 m tj. 110- 145 ms (Bates and Haven 1973, Bates et al. 1977, Hobara et al. 2010). Większe wartości RFD są obserwowane u sprinterów z PB 10.06-10.43 s w stosunku do zawodników na poziomie 11.01- 11.80 (Slawinski et al. 2010). Im więcej siły zaaplikowane w tym czasie tym większy impuls siły czyli zdolność do zmiany prędkości ciała o stałej masie. Ponadto sprinter o wysokim poziomie sportowym potrafi zaaplikować większa część impulsu siły w pierwszych 50% czasu trwania kontaktu stopy z podłożem co podkreśla znaczenie dużych wartości RFD (Clark, Weyand 2014)(RFD ang. rate of force development). Kilka badań wykazało, że poprawa siły mięśniowej poprzez trening oporowy pozytywnie wpływa na charakterystykę RFD (Aagaard eet al. 2002, Andersen et al. 2006, 2010). Inne badanie wykazało, że maksymalna siła mięśni może odpowiadać za 80% zmienności (wyniku) RFD (150–250 ms) (Andersen et al. 2006). W przeglądzie literatury można znaleźć, iż w ponad 75% publikacji, korelacja pomiędzy siłą maksymalną a RFD jest na poziomie > 0.5 (Suchomel et al. 2020). Zazwyczaj silniejsi zawodnicy posiadają większe wartości RFD (oczywiście do pewnego momentu). Pomimo faktu, iż o RFD w pierwszych 75 ms decyduje inny mechanizm niż ten odpowiadający za siłę maksymalną to nie należy zapominać iż poprawa naszej siły mięśniowej potęguje korzyści płynące z bloku, którego celem jest właśnie eksponowanie dużych wartości RFD i tym samym mocy mięśniowej (periodyzacja blokowa) (Stone et al. 2007, Cormie et al. 2010). Można powiedzieć, że poprawa siły maksymalnej jest przygotowaniem układu nerwowego do ćwiczeń, które zaraz będą wywoływać maksymalną częstotliwość wyładować jednostek motorycznych.
Reasumując, rozwój siły maksymalnej to nie tylko to ile jesteśmy wstać z obciążeniem. Siła maksymalna powinna być traktowana jako jeden ze środków poprawy naszego układu nerwowo – mięśniowego, rozszerzając jego potencjał do wyzwalania tejże siły w warunkach biegowych. W ocenie zmian adaptacyjnych przydatne mogą okazać się badania z wykorzystaniem platform dynamometrycznych, które mogą zarejestrować subtelne zmiany w charakterystyce siła – czas.
Interesują Cię badania na platformie? Skontaktuj się przez zakładkę „kontakt”
Literatura zostanie uzupełniona wkrótce